Boşanma Davasında Maddi ve Manevi Tazminat Nedir?
Boşanma davasında maddi ve manevi tazminat, evlilik birliğinin sona ermesiyle ortaya çıkan maddi veya manevi zararların telafi edilmesi amacıyla ödenen bir tür tazminattır. Bu tazminat, evlilik birliğinde daha kusurlu olan eş tarafından, az kusurlu veya kusursuz eşe ödenmektedir. Boşanmada tazminat, çiftlerin karşılıklı olarak yaşadığı ekonomik ve duygusal kayıpları telafi etmeyi amaçlar.
Boşanma Davasında Tazminat Nasıl Talep Edilir?
Boşanma nedeniyle talep edilecek olan maddi ve manevi tazminatlar, iki şekilde istenebilir:
- Taralar boşanma davası ile birlikte maddi ve manevi tazminat talep edebilirler. Bu durumda, tazminat talebi boşanma kararının parçası olduğundan, ayrıca nispi harç veya vekalet ücreti ödenmez.
- Boşanma davası sonrasında ortaya çıkan kusur tespitine göre ayrı bir tazminat davası açılabilmektedir. Ancak bu durumda nispi harç ödenir ve vekalet ücreti de nispi olarak belirlenir.
Bu nedenle, maddi ve manevi tazminat talebinin boşanma davasıyla birlikte yapılması stratejik olarak daha uygundur.
Boşanma Davasındaki Tazminatlar Nelerdir?
Türk Medeni Kanunu’nun 174. maddesinde düzenlenen boşanma davasındaki tazminat, maddi ve manevi olarak ikiye ayrılmaktadır. Maddi tazminat ve manevi tazminatların şartları birbirlerine benzemekle birlikte bazı yönleriyle de farklılık göstermektedir.
A. Boşanmada Maddi Tazminat
Taraflar, evlilik birliğinin kurulmasıyla birlikte ekonomik olarak ortak bir hayat sürmeye başlarlar. Boşanma kararı verilerek evlilik birliğinin sona ermesiyle birlikte, bu ortaklık da son bulmaktadır. Hakimin, az kusurlu veya kusursuz eş lehine maddi tazminata hükmedebilmesi için birtakım şartların oluşması gerekmektedir.
- Kişi maddi tazminat talebinde bulunmalıdır. Boşanma davası sonucunda hakimin maddi tazminata hükmedebilmesi için, kişinin bu hususu talep etmiş olması gerekmektedir.
- Evlilik birliği, boşanma kararı ile sona erdirilmelidir. Zira evlilik birliği boşanma kararı dışında, gaiplik veyahut ölüm kararı ile sona ermişse karşı taraf maddi tazminat isteminde bulunamaz.
- Tazminat ödeyecek kişi boşanmada kusurlu olmalıdır. Maddi tazminat ödemesine hükmedilen eşin, evlilik birliği içerisinde daha kusurlu olması gerekmektedir. Bu kusur diğer eşe karşı şiddet uygulanması, sadakat yükümlülüğünün ihlali, zina, alkol ve kumar bağımlılığı gibi evlilik birliğini sarsacak türden kusurlardandır. Bununla birlikte maddi tazminat talebinde bulunan eş, kusursuz veyahut diğer eşe nazaran az kusurlu olmalıdır. Bu kusur oranı ise her olay ve dava özelinde hakim tarafından tespit edilmektedir.
- Tazminat talebinde bulunan kişinin evlilikten doğan mevcut veya beklenen menfaatleri, boşanma nedeniyle zedelenmelidir. Örneğin; eşinin sigortasından yararlanan kişi yönüyle, boşanma neticesinde bu durum sone ereceğinden mevcut menfaat kaybı olacaktır. Bununla birlikte “beklenen menfaat” kaybı, evlilik birliği devam edecek olsaydı elde edilecek olan maddi yararlardır. Örneğin, tarafların boşanmaları sebebiyle birbirlerinin miraslarından faydalanamamaları sonucunda beklenen menfaat kaybı oluşmaktadır. Bu kayıp neticesinde kişi manevi tazminat talebinde bulunabilmektedir.
B. Boşanmada Manevi Tazminat
Boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğrayan taraf, kusurlu olan diğer taraftan manevi tazminat talep edebilmektedir. Hakimin kusurlu taraf aleyhine manevi tazminata hükmedebilmesi için aşağıda belirtilen şartların oluşması gerekmektedir.
- Kişi manevi tazminat talebinde bulunmalıdır.
- Evlilik birliği, boşanma kararı ile sona erdirilmelidir. Zira evlilik birliği gaiplik veyahut ölüm kararıyla sona ermişse karşı taraf manevi tazminat isteminde bulunamaz.
- Tazminat ödeyecek kişi boşanmada kusurlu olmalıdır. Manevi tazminat talebinde bulunan eş, diğer eşe oranla az kusurlu ya da kusursuz olmalıdır.
- Manevi tazminat talebinde bulunan eşin kişilik hakları, diğer eşin davranışları sonucunda saldırıya uğramış olmalıdır.
- Kişilik haklarındaki zarar ile boşanma arasında uygun illiyet bağı bulunmalıdır.
Manevi tazminat isteyen tarafın, boşanma ve boşanmaya yol açan olaylar sonucunda kişilik haklarının ihlal edilmesi, manevi tazminat talebinin temelini oluşturur. Mahkeme, talep eden tarafın derin üzüntü ve çöküntü yaşadığına dair kanıya varırsa, manevi tazminat verilebilmektedir. Bu kapsamda, fiziksel şiddet, cinsel ilişki kurulamaması, hastalıkla ilgilenmeme, sadakatsizlik, hakaret, aşağılama veya beddua gibi durumlar kişilik haklarına saldırı olarak kabul edilir ve manevi tazminat talebinin dayanağı olabilir.
Boşanma Davasındaki Tazminat Miktarları Nasıl Belirlenir?
Maddi tazminat miktarının belirlenmesi durumu, boşanma davasında tazminatla ilgili önemli bir husustur. Mahkemenin bağlı olduğu en yüksek sınır, tarafların istediği miktardır. Yani mahkeme, tarafların talep ettiği tazminat miktarından daha yüksek bir miktara hükmedemez. Boşanma durumundaki kusur oranları, evliliğin süresi, tarafların mali durumu gibi faktörler, özellikle tazminat ödemesi gereken tarafın ödeme kabiliyeti göz önüne alınarak maddi tazminat miktarını belirler.
Manevi tazminat miktarı ise, tarafların ekonomik ve sosyal durumlarına, paranın satın alma gücüne, kişisel haklara ve özellikle aile bağlarının zarar görmesinin şiddetine göre belirlenmektedir. Maddi tazminatta olduğu gibi manevi tazminatta da mahkeme, tarafların talepleriyle bağlıdır. Mahkeme, istenenden fazla manevi tazminat ödemesine karar veremez.
Manevi tazminat, maddi tazminattan farklı olarak, sadece tek seferde ve bir kerede ödenir; düzenli ödemeler şeklinde yapılamaz veya miras yoluyla devredilemez. Faiz talep edilirse, manevi tazminata hükmedilmesi durumunda, kararın kesinleşme tarihinden itibaren belirlenen bedel üzerinden faiz hesaplanır.
Boşanma Davasında Maddi ve Manevi Tazminat Nasıl Ödenir?
Türk Medeni Kanunu’nun 176. maddesi gereğince maddi tazminat, aylık ödemeler veya tek seferde ödeme şeklinde hükmedilebilmektedir. Ancak manevi tazminatın aylık ödemeler şeklinde ödenmesi mümkün değildir; mutlaka tek seferde ödenmelidir. Bununla birlikte, pratikte boşanma davalarında veya kesinleşen boşanma kararlarının ardından açılan maddi ve manevi tazminat davalarında, genellikle maddi tazminatın da tek seferde ödenmesine karar verildiği gözlemlenmektedir.
Boşanma Davasında Tazminat İsteme Süresi Nedir?
Boşanma davasının sonuçlanmasının ardından sadece tazminata hükmedilmesi için tazminatla ilgili bir dava açılabilir. Tazminat hükmü için, evliliğin boşanma dışında farklı bir nedenle sona ermemiş olması gerekmektedir. Maddi veya manevi tazminat talep eden kişi, boşanma davasından itibaren 1 yıl içinde dava açabilmektedir. Bir yıl içinde dava açılmazsa, zaman aşımına uğramış ve dava düşmüş olacaktır.
Dönemsel Olarak Ödenen Maddi Tazminat Ne Zaman Sona Erer?
Maddi tazminat, ya toplu bir ödemeyle ya da düzenli iratlar (dönemsel gelir) halinde ödenmektedir. Örneğin, mahkeme tarafından altı aylık periyotlarla maddi tazminat ödenmesine hükmedilebilir. Ancak aşağıdaki durumlarda, irat şeklinde ödenmesine karar verilen maddi tazminat hakkı sona erer:
- Bir eşin ölümü durumunda, irat şeklinde ödenmesine karar verilen maddi tazminat hakkı sona erer.
- Alacaklı eşin, maddi tazminat talebinin nedeni olan ekonomik ihtiyacının ortadan kalkması durumunda, maddi tazminat hakkı sona erer.
- Alacaklı eşin yeniden evlenmesi veya evlilik dışı bir birlikteliği devam ettirmesi, ya da alacaklı eşin saygınlık dışı bir yaşam sürmesi durumunda, maddi tazminat hakkı sona erer.
Anlaşmalı Boşanma Davasında Maddi ve Manevi Tazminat Talebi
Taraflar çekişmeli olarak boşanabildikleri gibi anlaşmalı olarak da boşanabilirler. Anlaşmalı olarak boşanmak isteyen eşler, anlaşmalı boşanma protokolü hazırlayarak mahkemeye başvururlar. Bu durumda, eşler anlaşmalı boşanma sürecinde maddi veya manevi tazminat talep edebilirler. Ancak, anlaşma yoluyla boşanma durumunda, kusur şartı aranmaz, hâkim tazminat hükmü verirken kusur tespiti yapmaz. Bu nedenle, bir eşin tazminat talebinde bulunması ve diğer eşin kabul etmesi halinde, tazminata hükmedilmektedir.
Ancak anlaşmalı boşanma davaları için özel bir durum söz konusudur. Anlaşmalı boşanma protokolünde yer almayan ve dolayısıyla anlaşmalı boşanma davasıyla birlikte karara bağlanmayan maddi veya manevi tazminat talepleri, sonradan talep edilemez. Bunun sebebi, maddi ve manevi tazminatın çekişmeli olarak ileri sürülmesi durumunda kusur tespitinin gerekliliğidir. Çünkü kusur tespiti, hem maddi tazminat hem manevi tazminat için yasal olarak öngörülen bir şarttır.
Boşanma Davasında Hükmedilen Tazminat Ödenmezse Ne Olur?
Eğer boşanma davasında kişi, kendi aleyhine hükmedilen tazminat ödemezse, diğer eş tahsilat işlemini İcra Daireleri aracılığıyla gerçekleştirebilir. Çünkü boşanma davası, maddi ve manevi tazminatın kesinleşmesiyle birlikte icra edilebilecek borçlar arasında yer alır.
Öte yandan, çekişmeli boşanma durumunda hükmedilen paraya kesinleşme tarihinden itibaren faiz uygulanır. Ancak ayrı bir dava söz konusuysa, boşanma tazminatı için faiz işlemi dava tarihinden başlar. Bu nedenle, boşanma tazminatının kesinleşmesi ödenmesi gerektiğini gösterir ve bu durumda tazminat icra edilebilmektedir. Sonuç olarak, boşanma tazminatı ödenmezse, icra ve haciz yoluyla zorla tahsil edilmesi mümkündür.
Boşanma davanızda hak kaybına uğramamak için bir boşanma avukatından destek almanızı tavsiye ederiz.